Güvenilirlik değeri bir ölçme aracının tekrarlanan ölçümlerde aynı sonucu verme derecesinin göstergesidir. Biraz karışıkmı? Aslında değil. Şimdi evinizde bir tartı aleti olduğunu düşünün. Üzerine ilk çıktığınızda sizi 75 Kg göstersin. Şimdi 30saniye ara- lıklarla aynı işlemi tekrarlayın. Tartının her defasında sizi 75 Kg göstermesini beklersiniz. Eğer tartı herdefasında farklı bir ağır- lık gösterirse (2 nci Ölçüm: 85kg, 3 ncü Ölçüm: 60 kg, 4 ncü Ölçüm: 70 kg) ne yaparsınız? Evettartıyı çöpe atmak ya da kalibre etmek zorundasınız. Aksi takdirde tartı bu haliyle işlevsizdir. Aynı durum sosyal olgularıölçmek için kullanılan anketler için de söz konusudur. Anketin aynı düşüncede olan kişilerin görüşlerini tartı gibi eşitgöstermesi beklenir. Bunun için soruların ifa- de ediliş şekli çok önemlidir. Farklı kişiler tarafından farklı şekillerde yorumlanabilecek ifadeler ölçüm sonuçlarının güvenilirliğini düşürür. Bu yüzden öncelikle soruları herkes tarafından aynı anlam yüklenecek şekilde tasarlamalısınız. Bu da soruların kısa ve öz ifadeler içermesini gerekli kılar. Sorular insanların kafasını karıştırmamalıdır.
Örneğin;
Madde: Mustafa Özer akıllı ve çalışkan bir öğretmendir.
() Kesinlikle Katılıyorum () Katılıyorum ( ) Karasızım
() Katılmıyorum ( ) Kesinlikle Katılmıyorum
İfadesine cevap verecek insanları düşünün. Burada Mustafa Özer’in akıllı fakat çalışkan olmadığını düşünenler hangi seçe- neği işaretleyecekler. Ya da az çalışkan, orta derecede akıllı ol- duğunu düşünenler? Tartışmalı değil mi. Burada soruya verilen cevaplar Mustafa Özer’e ait düşüncenin ötesinde sorunun ifade ediliş şeklinden kaynaklanan yorumlara göre farklılaşacaktır. Bu problemi bu soruyu ikiye bölerek çözebiliriz.
Ancak durum her zaman bu denli açık değildir.
Örneğin;
Soru: Düzenli olarak spor yapar mısınız?
()Evet ()Hayır
Çok basit ve güvenilir gözüküyor değil mi? Aslında değil. Çünkü ayda 1 gün (30 gün arayla) spor yapan bir kişi bu soruya evet cevabı verirken, genelde her gün spor yapan fakat zaman zaman programını aksatan bir kişi aynı soruya hayır cevabı verebilir. Diğer bir ifade ile kişilerin bu soruya verdikleri cevapları spor yayıp yapmamalarının yanında “düzenli” kavramına ilişkin yorumları etkileyecektir. Anket sorularını her ne kadar dikkatli hazırlarsanız hazırlayın bu gibi durumları gözden kaçırmanız mümkündür. Ayrıca ya- bancı bir dilden çevrilmiş bir anket kullanıyorsanız yine aynı du- rum söz konusu olacaktır. Belli bir kültürde herkes için aynı anlam ifade eden olgular, diğer bir kültürde farklı şekilde yorumlanabilir.
İşte bu yüzden anket araştırması tamamlandıktan sonra elde ettiğimiz verileri güvenilirlik analizine tabi tutuyoruz. Güvenilirlik analizi sonuçları bize bu tür yorum hatasına neden olan soruları gösteriyor. Bundan sonra yapılması gereken farklı alternatifler söz konusu... Eğer güvenirlilik analizini bir ön testten elde ettiğiniz verilere dayalı olarak yaptıysanız soruları tekrar ve daha güvenilir şekilde ifade ederek uygulamayı revize edilmiş soru- larla yapabilirsiniz. Ancak araştırmanız tamamlandıysa güvenirliliği düşük soruları anketten çıkartarak, değerlendirmeyi kalan sorularla yapmaktan başka çareniz yok.
Şimdi gelelim bu işin SPSS’de nasıl yapılacağına...
Güvenilirlik analizi için öncelikle aşağıdaki menüleri kullanın.
ANALYZE » SCALE » RELIABILITY ANALYSIS
Karşınıza çıkan Reliability Analysis iletişim kutusunda güveni- lirlik analizine tabi tutacağınız maddeleri aradaki oku kullanarak Items kutucuğuna gönderin (eğer güvenilirlik analizini faktör bazında yapıyorsanız ilgili faktörde yer alan maddeler, ölçek bazında yapıyorsanız tüm maddeler).
Daha sonra Statistics tuşunu tıklayın karşınıza Reliability Analysis: Statistics iletişim kutusu çıkacaktır. Bu iletişim kutu- sundaki Scale If Item Delated seçeneğini işaretleyin ve sırasıyla Continue, OK tuşlarını tıklayın. Karşınıza aşağıdakilere benzer tablolar gelecektir.
Reliability Statistics tablosundan faktörün güvenilirliğinin α = 0,857 yüksek bir değer olduğu görülmektedir. Bununla birlikte alfa katsayısı yalnız başına yeterli değildir. Sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek için faktördeki her bir sorunun bu katsayıya katkısının incelenmesi gerekir.
Bunun için Item–Total Statistics tablosunun Cronbach’s Alpha if Item Delated (Madde Silindiğinde Cronbach Alfa) sütunundaki değerlere bakacağız. Dikkat edilirse A 10 numaralı maddenin silinmesi halinde ölçeğin güvenilirlik katsayısının α = 0,857’den α = 0,880 yükseleceği görülecektir. Bu değer bize A10 sorusunda bir problem olduğunu sorunun anketten çıkartılması gerektiğini göstermektedir.
Şimdi A10’u anketten çıkartalım ve analizi tekrarlayalım. Aşağıdaki Reliability Statistics tablosundan faktörün güvenilirliğinin α = 0,880’e yükseldiği görülmektedir.
Bunun için Item – Total Statistics tablosunun Cronbach’s Alpha if Item Delated sütunundaki değerler ise herhangi bir maddenin ölçekten çıkartılmasının faktörün güvenilirliğini arttırmayacağını aksine düşüreceğini göstermektedir. Bu çerçevede kalan 9 maddenin ölçülmek istenen olguyu başarıyla ölçtüğü sonucuna varılabilir.
댓글