Değişkenlerin yeniden kodlanması ve hazırlanması

“Yeniden kodlama”, SPSS’in araştırmacının değişkenleri yapa- cağı analizin ihtiyaçlarına uygun şekilde yeniden kategorize et- mesine olanak sağlayan bir fonksiyonudur. Araştırmanız sırasında, mevcut verilerinizi kullanarak yeni de- ğişkenler üretmek isteyebilirsiniz.Örneğin belirli bir faktörü oluşturan verilerin ortalamasını alarak ilgili faktörü ayrı bir de- ğişkenolarak ele almak isteyebilirsiniz. SPSS’in “Hesaplama” fonksiyonu, değişkenler üzerinde matematiksel işlemler gerçek- leştirmenize ve birden fazla değişken kaynağından alınan verile- ribirleştirmenizi sağlayarak bu ihtiyacınızı karşılar.

Değişkenlerin Yeniden Kodlanması Yeniden kodlama örneğimiz için ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler üzerinde yaptığımız bir araştırmanın vari setini kullanacağız. Bu çalışmayı yaparken öğretmenlerin yaşla- rını doğrudan girmiştik. Ancak araştırmanın ilerleyen safhala- rındayaş ile ilgili çapraz tablolar oluşturmaya ihtiyaç duyduk. Bu da verileri yeniden kodlandırmamızı gerekli kıldı (Aksi tak- tirde tablomuzun her bir yaş için ayrı bir kategori olarak alına- caktı). Kategori sayısını azaltabilmek amacıyla öreğimizde, öğretmen- leri 35 yaş üzerindekiler ve 35 yaşın altındakiler olmak üzere iki gruba ayıracağız. Bunun için için “Transform” mönüsünü, ar- dından “Recode” seçeneğini ve “Into Different Variables” seçe- neğini seçiyoruz. TRANSFORM » RECODE » INTO DIFFERENT VARIABLES Daha sonra aşağıdaki gibi bir iletişim kutusu çıkacaktır:

Burada sol tarafta bulunan Yaş [D6] değişkenini seçerek aradaki iki pencere arasındaki okutıklıyoruz. Yaş [D6] değişkeni “Numeric Variable – Output Variable” pencersine sadece D6 ola- rak geçiyor. Şimdi değişken için yeni bir isim oluşturyoruz; bu örnekte “D6A” ismi kullanılmıştır. Aynı zamanda bu sırada bir etiket de seçebilir ya da değişken görüntüleme ekranına daha sonra dönerek bunu yapabilirsiniz. Bu örnekte “Bölünmüş Yaş” etiketi seçilmiştir. Ekran görüntüsünde bu henüz yapılmamışken bir sonraki adım, “Change” tuşuna tıklamaktır. Böylelikle “D6A” ismi “Numeric Variable – Output Variable” penceresine girile- cektir. Şekilde tüm bu işlemlerin tamamlanmış hali görülmekte- dir. Şimdi sıra SPSS’e değişkeni nasıl kodlayacağına yönelik talimat- ları vermek gerekir. Bu örnekte 35’de dahil olmak üzere 35’e ka- darki tüm yaşları bir değiştirerek bir kategoriye sokmayı ve bukategoriye “0” ismini vermeyi, 36 ve üzerindeki yaşları başka bir kategori altında toplayıp bu kategoriye “1” ismini vermeyi isti- yoruz. İletişim kutusundaki “Old and New Values” tuşuna ba-sın; tepede, aşağıdakine benzer bir iletişim kutusu açılacaktır. Değişiklikleri uygulamak için öncelikle “Old Value” altında “Range, LOWEST through value” yazılı tuşu seçin. Buraya “35” rakamını girin. Daha sonra “New Value” sekmesi altında “Value”yu seçin ve “0” girin. Şimdi “Add” tuşuna tıklayın. Bu, SPSS’ye 35 da dahil olmak üzere 35’e kadarki tüm yaşları 0 kate- gorisi altında toplama talimatı verecektir. Daha sonra “Old Value” sekmesi altında “Range, value through Highest” ile ilişkilendirilmiş tuşu seçin. Başlık altındaki kutuya 36 yazın. Daha sonra “New Value” altında “Value”yu seçin ve “1” girin. Yine “Add” tuşuna tıklayın. Şimdi bu, SPSS’ye 36 ve üzeri tüm yaşları 1 kategorisine dönüştürme talimatını verecek- tir. Son olarak “Old Value” sekmesi altında “System- or user- missing”i seçin. “New Value” altında “System-missing”i seçin. Bu, eksik değerlerin, rakamsal değerler olarak kaydedilmiş olsa- lar dahi, eksik değerler olarak ele alınmaya devam etmesini sağ- layacaktır. Bir kez daha “Add” tuşunatıklayın.

Talimat girişini tamamladınız, şimdi “Continue” tuşuna tıklaya- bilirsiniz; bu, bu kutuyu kapatacakve ilk “Recode into Different Variables” iletişim kutusuna dönülmesini sağlayacaktır. Buraya ulaştıktan sonra SPSS’nin yeniden kodlama ve daha sonra yeni değişkeni oluşturma isteğinizi işleme koyması için “OK” tuşunatıklamalısınız. Eğer “OK” tuşu bulanıksa ve SPSS ona tıklamanıza izin vermi- yorsa, bu durumda yukarıdaki aşamalardan biri tamamlanma- mış demektir. Genellikle en fazla gözden kaçırılan aşama, “Change”tuşunun tıklanmasıdır. Yeni değişken, “Data Editor” penceresinin “Variable View” sekmesinde bulunan değişken listesinin alt tarafına eklenecektir. Eğer dilerseniz bu değişkeni seçip başka iki değişkenin arasına sürükleyerek listede başka bir yere taşıyabilirsiniz.

SPSS oluşturduğunuz bu değişkenin değer etiketlerini otomatik olarak vermez. Bu işlemin ayrıca elle yapılması gereklidir. Eğer değişken etiketlerini bu aşamada girmezseniz, değişkenin sahip olduğu kodların anlamları çıktı tablolarında göremezsiniz. Ayrı- ca yapılan bölümlendirme zaman içindeunutulabileceğinden, kodların hemen tanımlanmasında yarar vardır. Bunun için daha önce değer etiketleri kısmında açıklandığı gibi hem değeri hem de etiketi girin.Daha sonra yazılan bilgilerin her bir çiftinin ardından “Add” tuşuna tıklayın. Bunun ardından “OK”tuşuna tıklayın.

Değişkenlerin Hesaplanması Değişkenlerin hesaplanması çok sık başvuracağınız bir fonksi- yondur. Bu fonksiyonu kullanarak farklı değişkenler üzerinde işlem yaparak yeni değişkenler oluşturabilirsiniz. Örneğin anket çalışması sonrası kapsamında, belirli bir faktörde yer alan soru- lara verilen cevapların ortalamasını bu fonksiyonu kullanarak hesaplayabilir ve bu ortalamaları içeren yeni bir değişken oluştu-rabilirsiniz. Bu örnekte, katılımcıların ebeveynlerinin ortalama eğitim düze- yini hesaplamayı istiyoruz. Dolayısıyla annenin eğitim düzeyini babanın eğitim düzeyine ekleyecek ve daha sonra bunu ikiye böleceğiz. Hesaplamayı gerçekleştirmek için, şu mönüleri seçin: TRANSFORM » COMPUTE VARIABLE Karşınıza, “Compute Variable” iletişim kutusu çıkacaktır. “Target Variable” kutusundaki yeni değişkene atamak istediği- niz ismi yazın. Biz bu değişkene “OrtEgt” ismini verdik. Daha sonra “Numeric Expression” kutusunda hesaplama denklemini hazırlayın. Bu durumda ilk önce parantezleri, ( ), seçmek gerek- mektedir. Bunun ardından parantezlere D3 Annenin Eğitim Düzeyi ve toplama işaretini, sonrasında “paeduc” değişkenini girin. Şimdi bölme çizgisini koyun ve “2”ye tıklayın. Böylelikle her iki ebeveynin de toplam eğitim yılları toplanacak ve ikiye bölünerek ortalamarakam ortaya çıkacaktır.

Ayrıca “Function group” menüsü içerisinde daha kapsamalı he- saplamalar yapmak için kullanılabilecek istatistiksel, trigonomet- rik fonksiyonlar, tarih, zaman, dizi vs. fonksiyonları vardır. Ay- rıca koşullu bir hesaplama kurmak istediğinizde – örneğin he- saplamanın yalnızca bir koşul için yapılacağı ya da önceden be- lirlenmiş bir koşula bağlı olarak farklı koşullarda farklı hesapla-maların yapılacağı durumlarda – “If” tuşunu seçerek ve koşulu (koşulları) girebilirsiniz. Sayma Fonksiyonunun Kullanılması SPSS, kullanıcıların değişkenler arasında belirli değerleri topla- malarına olanak tanır. Örneğin bir araştırmacının bir katılımcı- nın belirli sorulara “evet” yanıtı verdiği durumların sayısını hesaplamak istediğini varsayalım. Bu örnek için öğrencilerin temiz- lik ile ilgili düşüncelere soruları ele alalım. Bu örnek için aşağı- daki mönüleri kullanın: TRANSFORM » COUNT VALUES WITH CASES

Çıkan iletişim kutusunda, sol taraftaki değişken listesinden uy- gun değişkenleri “Numeric Variables” kutusuna taşıyın. Ayrıca “Target Variable” bölümünde oluşturulan yeni değişken için birisim girin. Örneğimizde bu bölüme “Tem” ismini girdik. Target Label bölümüne ise hedef değişkeni tanımlayan etiketi girebilir- siniz. Örneğimizde bu bölüme “Temizlik Alışkanlıkları” etiketi girildi. Daha sonra “Define Values” tuşuna tıklayın. Karşınıza aşağıdaki iletişim kutusu çıkacaktır:

Burada sayılacak olan değerleri seçeceksiniz. Bu örnekte seçilen temizlik alışkanlıkları için 1 kodu olumlu bir yanıtı, 2 kodu ise olumsuz bir yanıtı göstermektedir. Dolayısıyla soruların sayısını 1 kodu ile saymak istiyoruz. Bunun için iletişim kutusunun sol üst tarafında “Value”nun yanındaki yazı bölümüne tıklayın ve ardından ilişkili bölüme “1” kodunu girin. Şimdi iletişim kutu- sunun sağ tarafındaki “Add” tuşuna tıklayın. “1” kodu, “Values to Count” alanında görünmelidir. Şimdi bu kutudaki “Continue” tuşuna tıklayın ve daha sonra önceki iletişim kutusunda “OK” tuşuna tıklayın. Oluşturulacak yeni değişken incelemekte olduğunuz özelliklerin toplamlarını içerecektir. Aşağıda verilen “Tem” değişkenini her bir öğrencinin olumlu temizlik alışkanlıklarının toplamını göstermektedir.

Bir Endeksin Ortalama Kullanarak Hesaplanması SPSS’de “Compute” komutunu kullanarak bir endeks oluştur- mak mümkündür. Bunu yapmanın en dolaysız yolu, “Ortala- ma” fonksiyonunu kullanmaktadır. Bu yöntemi kullanmak için şu mönüleretıklayın: TRANSFORM » COMPUTE VARIABLE

“Compute Variable” iletişim kutusu ile birlikte çıktığında, sağ alt köşedeki “Functions and Special Variables” kutusundan “Mean” sekmesini seçin. “Function group”un “All”a ayarlı olduğundan emin olun. “Mean”i seçtikten sonra “yukarı ok” tuşuna tıklaya- rak “Mean”i “Numeric Expression” alanına taşıyın. Ekran aşağı- daki gibi görünecektir.

Parantezlerin içindeki ilgili tüm değişkenleri, her birini virgül ile birbirinden ayırarak girmelisiniz. Bu örnekte bunun nasıl yapıl- dığını görmek için aşağıdaki iletişim kutusuna bakın:

Sol taraftaki bankadan değişkenleri seçtikten sonra hedef değiş- kenin (oluşturulacak olan yeni değişkenin) ismini girin. Daha sonra “Type & Label” tuşuna tıklayın. Aşağıdaki kısa iletişim kutusuçıkacaktır.

“Label”ın yanındaki yazı bölümüne tıklayın ve daha sonra biti- şikteki bölüme uygun değişkenetiketini girin. Şimdi “Continue”ya ve daha sonra “OK”e tıklayın. Yeni bir değişken, “OrtBas” değişkeni oluşturulacak ve SPSS “Data Editor” pence- resinde aşağıda gösterildiği gibigörüntülenecektir.

Eğer belirli bir değişkene, belli bir değişken ekleyip çıkartmak suretiyle yeni bir değişken elde etme ihtiyacı duyarsanız bunun için aşağıdaki adımları uygulayabilirsiniz. TRANSFORM » COMPUTE VARIABLE

Öncelikle “Numeric Expression” penceresine ilgili değişkeni gi- rin. Örneğimizde “OrtBas” değişkeni kullanılmıştır. Daha sonra hesap makinesi biçimindeki tuş takımı üzerinde “-“ işaretine vedaha sonra “1”e tıklayın. Son olarak hedef değişkeni tanımlayın (Örnekte: OrtBas2). Böylelikle değişkene ait her bir değerden 1 çıkartılacak ve yeni değişken elde ed, aşağıdaki görüntüde görüldüğü gibi, istenilen aralıkta veri ortalamasına taşınacaktır.